یادگیری فرایندی پیچیده و چند بعدی است که عوامل مختلف می‌توانند برآن تاثیرگذار باشند که ویژگی‌های فردی و مدل پردازش اطلاعات شخص جزو اولین مولفه‌های موثر هستند که اگر بدانیم چه سبکی در چه موقعیتی برای ما مناسب‌تر است می‌توانیم از نهایت وقت و توانایی خود استفاده کنیم. مخصوصا برای یادگیری مطالبی که به یادگیری عمیق و فهم کامل نیاز دارند.
سبک‌های یادگیری را می‌توانیم در سه دسته اصلی تقسیم‌بندی کنیم:
۱. سبک دیداری
این دسته از افراد ترجیح می‌دهند که اطلاعات را از طریق تصاویر، نمودارها و دیگر منابع بصری یاد بگیرند.
۲. سبک شنیداری
افرادی که از این سبک استفاده می‌کنند، بیشتر به اطلاعات شفاهی و صوتی تمایل دارند و از طریق شنیدن مطالب بهتر یاد می‌گیرند.
۳. سبک حرکتی
این گروه ترجیح می‌دهند که در حین یادگیری، فعالیت‌های عملی و حرکتی انجام دهند و از طریق تجربیات عملی اطلاعات را درک کنند.
هدف از این مقاله بررسی انواع سبک های یادگیری و تاثیر هر کدام بر پیشرفت دانش آموزان در بالا بردن کیفیت مطالعاتشان در هر زمینه‌ای می‌باشد.
سبک‌های یادگیری موضوعی است که از دیرباز در مطالعات آموزشی مورد توجه قرار گرفته است. مدل‌های مختلفی برای دسته‌بندی سبک‌های یادگیری ارائه شده‌اند که از میان آن‌ها می‌توان به مدل‌های کلب و ویکرز اشاره کرد. این مدل‌ها بر اساس ویژگی‌های فردی و نحوه پردازش اطلاعات افراد، سبک‌های مختلف یادگیری را شناسایی کرده‌اند.
مدل‌های مختلف سبک‌های یادگیری:
مدل کلب (Kolb’s Learning Styles Model): این مدل چهار نوع سبک یادگیری را شناسایی می‌کند:
۱. سبک تجربه‌گرای فعال (Active Experimentation)
۲. سبک مشاهده‌گر (Reflective Observation)
۳. سبک نظری‌پرداز (Abstract Conceptualization)
۴. سبک تحلیل‌گر (Concrete Experience)
مدل ویکرز (VARK Model): این مدل چهار نوع سبک یادگیری دارد:
۱. سبک دیداری (Visual)
۲. سبک شنیداری (Aural)
۳. سبک خواندن/نوشتن (Read/Write)
۴. سبک حرکتی (Kinesthetic).
<<این دو مدل در پژوهش ها و مقالات بسیاری مورد توجه و ارزیابی قرار گرفته اند.>>
مطالعات نشان می‌دهند دانش‌آموزانی که از سبک‌های یادگیری منحصربفرد خود استفاده می‌کنند معمولاً در مدیریت زمان، تنظیم اهداف و ارزیابی خود مؤثرتر هستند.
برای مثال طبق بررسی‌ها، دانش‌آموزانی که از سبک یادگیری دیداری استفاده می‌کنند، معمولاً در یادگیری مفاهیم بصری و استفاده از نمودارها، تصاویر و دیگر منابع دیداری موفق‌تر هستند.
دانش‌آموزانی که از سبک شنیداری استفاده می‌کنند، معمولا در کلاس‌هایی که در آن‌ها محتوای درسی از طریق سخنرانی‌ها یا پادکست‌ها ارائه می‌شود، بهتر عمل می‌کنند.
با توجه به تاثیرات مختلف سبک‌های یادگیری بر دانش‌آموزان، معلمان و مربیان می‌توانند اقداماتی عملی را برای بهبود یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان با سبک‌های مختلف به کار گیرند. در این بخش، برخی راه‌حل‌های عملی برای بهبود شیوه‌های تدریس و یادگیری بر اساس هر سبک یادگیری ارائه می‌شود:
۱. راه‌حل‌های عملی برای دانش‌آموزان با سبک دیداری
برای دانش‌آموزانی که از سبک یادگیری دیداری بهره می‌برند، استفاده از ابزارها و روش‌های بصری می‌تواند بسیار مؤثر باشد. به برخی از این روش‌ها توجه کنید:
استفاده از نمودارها، جداول و تصاویر:
برای انتقال مفاهیم پیچیده، از نمودارها و جداول ساده استفاده کنید تا اطلاعات به راحتی قابل درک باشند.
استفاده از ویدیو و انیمیشن‌ها:
ارائه مطالب در قالب ویدیوها یا انیمیشن‌های آموزشی به این دانش‌آموزان کمک می‌کند تا مفاهیم به صورت بصری و جذاب ارائه شود.
استفاده از رنگ‌ها و تصاویر جذاب:
در هنگام تدریس، از رنگ‌ها و تصاویری که باعث تحریک بصری می‌شوند، برای جذب توجه دانش‌آموزان استفاده کنید.
خلاصه‌نویسی بصری:
به دانش‌آموزان توصیه کنید که مطالب را با استفاده از تصاویر یا نمودارهای شخصی خلاصه کنند.
۲. راه‌حل‌های عملی برای دانش‌آموزان با سبک شنیداری
برای دانش‌آموزانی که از سبک شنیداری بهره می‌برند، لازم است محیط یادگیری به گونه‌ای تنظیم شود که تمرکز بر اطلاعات شفاهی و صوتی باشد. برخی از راه‌حل‌ها عبارتند از:
استفاده از پادکست‌ها و سخنرانی‌ها:
مطالب درسی را به صورت پادکست یا فایل‌های صوتی آماده کنید تا دانش‌آموزان بتوانند به صورت شنیداری اطلاعات را دریافت کنند.
بحث‌های گروهی و گفتگوهای کلاسی:
ایجاد فرصتی برای تبادل نظر و گفتگو در کلاس می‌تواند به دانش‌آموزان شنیداری کمک کند تا بهتر یاد بگیرند.
استفاده از موسیقی یا ریتم‌ها:
در برخی موارد، استفاده از آهنگ‌های خاص یا ریتم‌ها می‌تواند به یادگیری اطلاعات کمک کند.
توضیحات شفاهی و بیانی:
به جای تنها ارائه مطالب به صورت نوشتاری، در جلسات کلاس، به طور واضح و روشن مفاهیم را توضیح دهید و از تکرار مطالب برای تاکید استفاده کنید.
۳. راه‌حل‌های عملی برای دانش‌آموزان با سبک حرکتی
برای دانش‌آموزانی که از سبک حرکتی بهره می‌برند، ترکیب فعالیت‌های فیزیکی با فرآیند یادگیری ضروری است. برخی از این روش‌ها عبارتند از:
فعالیت‌های عملی و تجربی:
انجام پروژه‌های عملی، آزمایش‌های علمی و تجربیات دستی به این دانش‌آموزان کمک می‌کند تا مفاهیم را درک کنند.
کار گروهی و پروژه‌های میدانی:
استفاده از فعالیت‌های گروهی که نیازمند همکاری و تحرک باشد، می‌تواند بسیار مؤثر باشد.
آموزش در فضای باز:
برخی از مفاهیم ممکن است بهتر در محیط‌های طبیعی یا در فضای باز و دور از کلاس درس یاد گرفته شوند.
استفاده از بازی‌های آموزشی:
بازی‌های آموزشی که نیاز به حرکت فیزیکی دارند، مانند استفاده از پازل‌ها یا مسابقات فیزیکی، می‌تواند برای این دانش‌آموزان جذاب باشد.
منابع:
علی‌اکبرسیف (۱۳۹۸)روانشناسی پرورشی: روانشناسی یادگیری و آموزش. انتشارات دوران.
زهرا میرزابیگی (۱۴۰۱) سبک‌های یادگیری و نقش آن در پیشرفت تحصیلی. انتشارات رشد.
بهزاددرویش‌پور (۱۳۹۹) سبک‌های یادگیری و تأثیر آن‌ها بر عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان. مجله مطالعات تربیتی، پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی (SID).
پروین فتحی‌آذر ؛ محمدرضا عابدی(۱۴۰۰)تحلیل تأثیر سبک‌های یادگیری بر موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان. فصلنامه علوم تربیتی دانشگاه تهران.
نویسنده: آیدا مرادی
