نور آبی چیست؟
نور آبی یکی از بخشهای مهم نور مرئی است که طول موج کوتاه و انرژی بالایی دارد. بخش زیادی از نور آبی توسط خورشید تولید میشود؛ اما در سالهای اخیر، منبع دیگری هم به زندگی ما اضافه شده است: صفحهنمایشها. موبایل، لپتاپ، تبلت و حتی لامپهای LED، سهم قابلتوجهی در افزایش دریافت نور آبی در طول روز دارند. دانشآموزان امروز که برای درس خواندن، تماشای ویدئوهای آموزشی یا حتی سرگرمی دائماً با این دستگاهها سروکار دارند، بیش از هر زمان دیگری در معرض این نور قرار گرفتهاند و همین موضوع اهمیت شناخت آن را بیشتر میکند.
نور آبی چگونه بر تمرکز اثر میگذارد؟
مقداری از نور آبی برای مغز مفید است. این نور با تحریک مغز میتواند باعث افزایش هوشیاری، تنظیم بهتر ریتم خواب و افزایش تمرکز در طول روز شود. به همین دلیل است که حضور نور آفتاب در صبح، تا حد زیادی باعث سرحالتر شدن بدن میشود. اما وقتی دانشآموز شبها تا دیر وقت با لپتاپ درس میخواند یا با گوشی در شبکههای اجتماعی میچرخد، ماجرا کاملاً برعکس میشود.
قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور آبی مصنوعی، مخصوصاً در ساعات عصر و شب، تأثیر معکوس میگذارد. نور آبی با کاهش ترشح ملاتونین (هورمون خواب) باعث میشود مغز دیرتر احساس خستگی کند. نتیجهی این فرآیند، بیخوابی، کاهش تمرکز روز بعد و حتی افت عملکرد در مطالعه و آزمونهاست. یعنی حتی اگر شب تا دیر وقت درس بخوانید، فردا از مغزِ خسته، راندمان بالا نمیگیرید.
تاثیر نور آبی بر چشمها
چشم انسان برای دریافت طول موجهای طبیعی نور تکامل یافته است. اما حجم بالای نور آبی مصنوعی میتواند باعث مشکلات زیر شود؛ مخصوصاً برای دانشآموزانی که ساعتها به صفحه موبایل یا لپتاپ خیره میمانند:
- خستگی و فشار چشم هنگام مطالعه با موبایل و لپتاپ
- خشکی چشم به دلیل کاهش پلک زدن
- تار شدن لحظهای دید
- سردردهای چشمی
تحقیقات نشان دادهاند که نور آبی میتواند به مرور زمان، بخشی از سلولهای شبکیه را تحت فشار قرار دهد. این موضوع ممکن است در استفادههای طولانیمدت، زمینهساز مشکلات بینایی شود و برای افرادی که باید طولانی درس بخواند، یک مانع جدی در مسیر تمرکز و مطالعه است.
راهکارهای کاربردی برای کاهش آسیب نور آبی
برای دانشآموزان، حذف استفاده از صفحهنمایش ممکن نیست. شما مجبورید برای دیدن کلاسها، آزمونها و مطالعه آنلاین از این دستگاهها استفاده کنید. بنابراین بهترین روش، مدیریت نور آبی است. چند راهحل مهم:
- قانون ۲۰-۲۰-۲۰: هر ۲۰ دقیقه، ۲۰ ثانیه به جسمی در ۶ متری نگاه کنید.
- استفاده از فیلتر نور آبی یا حالت Night Shift در گوشی و لپتاپ هنگام مطالعه شبانه
- کاهش نور صفحهنمایش به اندازهی مناسب
- نصب اپلیکیشنهای فیلتر نور آبی مانند f.lux
- استفاده از عینک بلوکات در ساعات شب
- خاموشی دیجیتال ۱ ساعت قبل خواب
جمعبندی
نور آبی، هم دشمن است و هم دوست. در طول روز میتواند باعث افزایش تمرکز و هوشیاری شود؛ اما در شب، تمرکز را از بین میبرد و خواب را مختل میکند. شناخت و کنترل نور آبی، برای دانشآموزان و داوطلبان کنکور که به تمرکز، دید سالم و خواب با کیفیت نیاز دارند، یک ضرورت است. با چند عادت ساده میتوان اثرات منفی آن را کاهش داد و بهترین بهره را از تکنولوژی برد.
